Zeer zeldzame Kalkgraslandwimperzwam gevonden in de duinen bij Heemskerk

De Kalkgraslandwimperzwam (Scutellinia barlae) heeft zijn naam te danken aan zijn standplaats in gras- of hooilanden. Hij kan hier echter alleen voorkomen als de bodem uit voedselarme kalkrijke klei- of zandgrond bestaat. De vondst van de Kalkgraslandwimperzwammen in het Noord-Hollands Duinreservaat werd bij toeval gedaan tijdens een wandeling door ondergetekende. Het was voor hem een bekende Wimperzwam, want Luc Knijnsberg vond deze zeldzame soort al eerder, op 11 juni 2013, in ongeveer hetzelfde gebied. Luc zag met kennis van zaken dat dit niet de Gewone wimperzwam (Scutellinia scutellata) kon zijn. Kees Roobeek heeft de vondst toentertijd met microscopisch onderzoek voor het eerst bevestigd. Ondergetekende heeft deze nieuwe vondst nu ook microscopisch kunnen bekijken en bevestigd. Deze zeldzame soort bleek dus nog steeds op dezelfde locatie voor te komen.

Wimperzwammen

Wimperzwammen behoren tot de zakjeszwammen (Ascomyceten) en zijn moeilijk met zekerheid in het veld te herkennen. Meestal heb je te maken met de algemeen voorkomende Gewone wimperzwam(Scutellinia scutellata s.l) of de vrij algemeen voorkomende Rietlandwimperzwam (Scutellinia umbrorum). Het komt maar zelden voor dat je met een andere soort van doen hebt.

Omdat de Gewone wimperzwam niet kieskeurig is in zijn standplaatskeuze, wordt deze soort vaak aangezien voor een andere Wimperzwam. Vele paddenstoelenkenners raken gefrustreerd als na het zoveelste microscopisch onderzoek aan een Wimperzwam het uiteindelijk toch weer de Gewone wimperzwam blijkt te zijn. Toch zijn er uit Nederland twintig soorten Wimperzwammen bekend, waaronder achttien soorten die als zeldzaam tot zeer zeldzaam worden beschouwd en zelden worden gevonden!

Krijtgraslandwimperzwam

In het veld ziet de Krijtgraslandwimperzwam er echter anders uit dan de Gewone wimperzwam. Met zijn breedte van drie tot tien millimeter en zijn rode tot roodbruine kleur, maar vooral door de donkerbruine onvertakte randharen is verwisseling met de Gewone wimperzwam door paddenstoelenkenners uitgesloten.  

In ons land komen echter nog een aantal Wimperzwammen voor met korte onvertakte donkerbruine randharen. Microscopisch onderzoek is daarom onontbeerlijk! Toch is dit bij deze soort minder ingewikkeld dan wordt gedacht. Gebruik voor het determineren wel een goede sleutel waarin de laatste ontwikkelingen zijn opgenomen, want er vinden volgens specialisten geregeld terechte aanpassingen plaats.

De Krijtgraslandwimperzwam heeft in tegenstelling tot op hem gelijkende soorten kenmerkende zuiver ronde sporen die bezet zijn met afgeknotte tot afgeronde wratjes. Deze microscopische kenmerken in combinatie met zijn rode tot roodbruine kleur maken het gemakkelijk om hem van verwante soorten te onderscheiden.

Tekst: Martijn Oud, Nederlandse Mycologische Vereniging 
Foto’s: Luc Knijnsberg; Kees Roobeek