Goed nieuws voor de natuur: nieuw recordaantal verouderde dammen verwijderd in Europa

Kampioen dammen weghalen is Frankrijk, gevolgd door Spanje, Zweden en Denemarken. In Nederland zijn in 2023 jaar geen obstakels verwijderd, maar dit jaar staan bij een aantal waterschappen diverse projecten op de planning.

“Het is geweldig om te zien dat er steeds meer steun is voor het belang van rivierherstel”, aldus Herman Wanningen, directeur van de World Fish Migration Foundation, een van de oprichters van Dam Removal Europe. “Van Frankrijk tot Finland investeren gemeenschappen, bedrijven en landen in het verwijderen van verouderde en steeds riskantere barrières om de gezondheid van rivieren voor mens en natuur te verbeteren.”

4.300 kilometer rivieren vrij stromend

Door het weghalen van deze obstakels is meer dan 4.300 kilometer aan rivieren weer met elkaar verbonden. “Dat is niet alleen essentieel voor trekvissen zoals zalmen, steuren en palingen, maar natuurherstel is ook van belang voor de klimaatbestendigheid. Gemeenschappen en lokale economieën profiteren van vrijstromende rivieren”, vult Bas Roels van WWF-NL aan.

Actieplan Rijn en Maas

Volgens Roels is er in Nederland ook nog veel winst te behalen. Daarom presenteerden WWF-NL, ARK Rewilding en andere partners op de Free Flow Conference in Groningen een Actieplan voor Rijn en Maas. “In de Rijn en de Maas wordt natuurherstel verminderd door dammen zoals de Haringvlietdam en de sluizen en stuwen in de Maas en Lek. We kunnen sowieso pas spreken over vrijstromende rivieren als ook natuurlijke oevers en uiterwaarden zijn hersteld. Daarom is het zo belangrijk dat de Europese Natuurherstelwet er toch komt. Want dat geeft de Nederlandse overheid de kaders die nodig zijn.”

Europese Natuurherstelwet

De veelbesproken Europese Natuurherstelwet bevindt zich momenteel in een impasse omdat onder meer Nederland ineens zijn steun voor deze belangrijke wet introk. Hierdoor lijkt er nu geen meerderheid meer voor de wetgeving te zijn. De voorgestelde natuurherstelwet bevat ook een doelstelling voor het herstel van 25.000 kilometer rivier in Europa door het verwijderen van dammen. Regelgeving is een belangrijke stok achter de deur voor de lidstaten om hier nog meer een prioriteit van te maken.

Ingestorte rivierbarrières

Dam Removal Europe waarschuwt in het rapport ook voor de veiligheidsrisico’s van verouderde rivierbarrières. Met tienduizenden verouderde dammen verspreid over Europa is de kans op catastrofale instortingen een groeiend risico voor gemeenschappen die stroomafwaarts wonen. Vorig jaar zijn ten minste drie rivierbarrières ingestort door hevige regenval in Noorwegen, Noord-Ierland en Slovenië. Extremere omstandigheden, zoals stormen en overstromingen als gevolg van klimaatverandering zijn een extra bedreiging voor verouderde dammen.

Wanningen: “Verouderde barrières brengen de rivier alleen maar schade toe, ze vergroten het verlies aan natuur in en rond rivieren en vormen een groeiend risico omdat ze gebouwd zijn voor heel andere klimatologische omstandigheden. Het is tijd om opnieuw na te denken over de manier waarop we onze rivieren beheren door alle verouderde barrières te verwijderen en zoveel mogelijk rivieren vrij te laten stromen. Een rivier die niet vrij stroomt, sterft langzaam.”

Dam Removal projecten in Kroatië, Roemenië, Spanje en Nederland

Ook dit jaar worden in heel Europa weer dammen verwijderd. Kroatië start deze maand met het verwijderen van acht barrières, waaronder delen van oude molens en overblijfselen van oudere infrastructuur in het beroemde nationaal park Plitvice, met als doel de natuurlijke rivierstroom en biodiversiteit te herstellen. Roemenië bereidt zich ook voor op de eerste verwijdering van barrières. In Spanje is het Catalaanse wateragentschap van plan om in juni te beginnen met het verwijderen van oude dammen in de Llobregat rivier. Deze dammen werden aangelegd voor waterkracht om de eens florerende textielindustrie aan te drijven. In Nederland verwijderen de waterschappen Rijn en IJssel en en Dommel dit voorjaar stuwen als onderdeel van beekherstel projecten, waarbij waterveiligheid en voorkomen van droogte voorop staan.

Tekst: WWF Nederland, ARK Rewilding Nederland en World Fish Migration Foundation 
Foto's: SEPA