Veel doelstellingen vogels in waterrijk Nederland niet gehaald

Bericht uitgegeven door Sovon Vogelonderzoek Nederland op [publicatiedatum]

Nederland is van grote internationale waarde voor vogels door het grote oppervlak aan waterrijke gebieden. Echter, veel gebieden voldoen nog niet aan de Europese beschermdoelen. Zo blijkt uit de jaarlijkse Vogelbalans die Sovon Vogelonderzoek Nederland presenteert op 29 november tijdens haar Landelijke dag in Ede.

Miljoenen watervogels maken in de winter gebruik van Nederlandse wateren (wetlands). Van 15 vogelsoorten komt zelfs een derde of meer van de gehele Noordwest-Europese populatie naar Nederland zoals van krakeend, kolgans, smient, lepelaar en kleine zwaan. Dat tekent de grote internationale verantwoordelijkheid van Nederland, die voor vogels is vastgelegd in bijvoorbeeld de Ramsar Conventie en de Europese Vogelrichtlijn.

In Nederland zijn in totaal 86 gebieden aangewezen die een doelstelling voor vogels hebben. Het gaat dan bijvoorbeeld om vogelrijke wetlands zoals Waddenzee, het Deltagebied, het IJsselmeergebied en de Grote Rivieren.

Vogeldoelen nog uit zicht
Veel Nederlandse wateren voldoen echter nog niet aan de eisen van de Europese Kaderrichtlijn Water. Ze kampen met een hoge belasting aan voedingsstoffen, concentraties aan gifstoffen uit het verleden of zijn op een onnatuurlijke manier ingericht. In het binnenland hebben wetlands te kampen met verdroging door wateronttrekking van de landbouw in de omgeving.

Deze processen werken, naast oorzaken die buiten ons land liggen, ook door in de vogelaantallen. In veel wetlands zijn deze lager dan de doelen die zijn geformuleerd in het kader van Natura 2000. Opvallend is daarnaast de afname van veel broedvogels in de Waddenzee, waar veel soorten te weinig jongen grootbrengen om de populatie op peil te houden.

Er is ook goed nieuws te melden. Verbetering van de waterkwaliteit en de daarop volgende terugkeer van waterplanten in de Randmeren laat zien dat herstelmaatregelen zeker kans op succes hebben. Ook inrichting van natuurgebieden, zoals Utopia op Texel en uitvoering van het Plan Tureluur in Zeeland pakken goed uit. Vogeltellingen zijn bij uitstek geschikt om een vinger aan de pols te houden om de ontwikkelingen te volgen.

Stand van de vogels in Nederland 2014
De Vogelbalans presenteert naast cijfers over soorten van wetlands ook de aantalsontwikkeling van andere vogelsoorten in Nederland. Daarbij valt op dat in veel habitats en voor veel populaties de plussen en minnen elkaar in evenwicht houden. Opvallende verliezers lijken de in Nederland overwinterende soorten van het landelijk gebied en bosgebieden in het hoge deel van Nederland, die nemen gemiddeld de laatste 10 jaar af. De trend van broedende soorten in het boerenland blijft duidelijk negatief. Een kleine positieve kanttekening is de ‘muizenexplosie’ die zich in 2014 voordeed en waarmee veel roofvogels en andere muizeneters zoals reigers hun voordeel deden. Soorten zoals de velduil, torenvalk en andere roofvogels kenden een heel goed broedseizoen.

Tekst: Ruud Foppen en Kees Koffijberg, Sovon Vogelonderzoek Nederland
Foto: Albert de Jong, Sovon Vogelonderzoek Nederland